3
Maatschappelijk grondbeleid: een bredere blik
Hoe kunnen corporaties hun rol pakken in het maatschappelijk grondbeleid van de gemeente?
Het grondbeleid van de gemeente heeft uiteindelijk altijd een maatschappelijk doel. Corporaties hebben bijvoorbeeld grond nodig om betaalbare huurwoningen te bouwen voor de doelgroep: huurders met een laag inkomen die soms meer nodig hebben dan alleen een dak boven hun hoofd. De gemeente kan voor de bouw van sociale huurwoningen grond ter beschikking stellen.
Veel gemeenten stellen in beleidsnotities dat ze in hun grondbeleid het maatschappelijke doel voorop stellen, maar in de praktijk pakt dat niet altijd zo uit. Vaak is de grondexploitatie de bottleneck: om deze sluitend te krijgen – wat nog regelmatig de inzet is – hebben gemeenten opbrengsten nodig, die ze verkrijgen uit gronduitgifte. Het roept de vraag op of de gemeente niet te veel op het financiële resultaat stuurt en te weinig op het maatschappelijke doel.
In de integrale gebiedsontwikkeling – waar het grondbeleid een belangrijk onderdeel van is - kijken gemeenten in samenwerking met hun partners verder dan alleen de bouw van woningen. Andere maatschappelijke doelen zijn ook belangrijk: leefbare wijken, welzijn en gezondheid van (kwetsbare) bewoners. De opbrengst daarvan is niet direct in een begroting op te nemen: wat is de waarde van leefbare wijken en bewoners die minder beroep hoeven te doen op de gezondheidszorg? Die waarde is niet direct in geld uit te drukken, maar leveren wel een maatschappelijk rendement op. Op die manier levert de gebiedsontwikkeling een bijdrage aan de brede welvaart en daarmee levert het de samenleving zo goed als zeker besparingen op. Bovendien: de gemeente kan het maatschappelijk rendement uit een gebiedsontwikkeling zo belangrijk vinden dat ze het een financiële investering waard vindt. Als een gemeente een rotonde aanlegt, kost dat ook geld en er staan geen opbrengsten tegenover, om maar een voorbeeld te noemen.
Corporaties doen meer dan alleen betaalbare woningen bouwen: zij leveren ook een bijdrage aan leefbare wijken. Zij kunnen de gemeente aansporen om met een andere – bredere – blik naar het grondbeleid (als onderdeel van de gebiedsontwikkeling) te kijken. De maatschappelijke doelstellingen moeten voorop staan, de sluitende grondexploitatie moet niet altijd leidend zijn.